Zegrzyńskie Feldposty – recenzja

Na początku lutego w Muzeum Historycznym w Legionowie w Filii Piaski odbyła się promocja książki pt. Zegrzyńskie feldposty niemieckiej piechoty zapasowej 1916-1918. Jest to kolejna już publikacja dr. hab. Jacka Szczepańskiego, tym razem o żołnierzach niemieckich z Zegrza. Tytułowe feldposty, o czym należy nadmienić, to zdjęcia żołnierskie wysyłane do rodzin pocztą.

W książce autor nakreśla nam sytuację w jakiej doszło do założenia zegrzyńskiego obozu ćwiczebnego dla niemieckiej piechoty zapasowej. Niemal rok zajęło wojskom niemieckim opanowanie terenów Królestwa Polskiego. 7 sierpnia 1915 r. do niebronionej i opuszczonej twierdzy Zegrze wjechał samochodem dowódca brygady płk hrabia Traugott von Pfeil. Na miejscu stwierdził, że Rosjanie wycofując się na drugi brzeg Narwi wysadzili w powietrze most – dowiadujemy się z książki. Jesienią 1915 r. dowództwo armii niemieckiej postanowiło utworzyć na wzór ośrodka przygotowania bojowego w Beverloo w Belgii, analogiczny obóz dla szkolenia rezerw wojskowych wysyłanych na front wschodni. Wybór na miejsce zgrupowania Infanterie Ersatz Truppe Warschau padł na koszary w Jabłonnie (Legionowie) oraz na twierdzę Zegrze. 

 Czytając książkę J. Szczepańskiego dowiadujemy się, że zegrzyńskie koszary stały się na czas trzech lat miejscem szkoleń dla żołnierzy II batalionu piechoty zapasowej. Rotacja w obozie musiała być znaczna, bowiem, jak oblicza autor, tylko w czasie jednego półrocza przez Zegrze i Jabłonnę przeszło około 21 tys. żołnierzy. Przez czerwone mury zegrzyńskich koszar przewinęło się wśród nich także wielu rekrutów polskiego pochodzenia z Wielkopolski, Śląska i Pomorza. Ciekawym faktem jest, że żołnierze z Infanterie Ersatz Truppe Warschau swój czas w Zegrzu dzielili między szkoleniem wojskowym a różnego rodzaju działalnością sportową, a nawet artystyczną! Działający tu Niemiecki Teatr nad Narwią zdobył uznanie nie tylko wśród żołnierzy. J. Szczepański w swojej publikacji poświęca także miejsce Legionom Polskim w Zegrzu i ich niełatwym relacjom z niemieckimi sprzymierzeńcami.

Tytułowe feldposty są wartościowym, bo wiarygodnym źródłem informacji o pobycie cesarskich wojsk niemieckich na terenie naszego powiatu. Dzięki nim, w kontekście I wojny światowej, a przecież wielkimi krokami zbliża się setna rocznica jej wybuchu, możemy prześledzić jak w kolejnych latach zmieniało się oblicze wojska niemieckiego. Wartość poznawczą feldpostów zgodnie zauważyli i docenili obecni na promocji recenzenci prof. Adam Czesław Dobroński i prof. Aleksander Łuczak. Feldposty znacząco poszerzają nam także bazę źródłową na temat architektury koszarowej w twierdzy Zegrze. Na piszącym te słowa duże wrażenie zrobiły zwłaszcza zdjęcia z widocznymi detalami zegrzyńskiej cerkwi garnizonowej. Tematu carskiej architektury militarnej w rejonie Wisły i Narwi nie można chyba jednak uznać za wyczerpany. Na podobne opracowania czekają w kolejce koszary w Legionowie, twierdza Modlin i inne zabytki architektury fortecznej.

dr Artur Bojarski