Często zdarza się, iż osoba zobowiązana orzeczeniem sądu do opieki przez łożenie na utrzymanie osoby najbliższej, np. dziecka lub innej osoby, nie dopełnia w tym zakresie swoich obowiązków i bezprawnie uchyla się od płatności zasądzonych alimentów. Na szczęście pokrzywdzony nie jest w takich przypadkach bezradny.
Z uchylaniem się od płacenia mamy do czynienia wówczas, gdy sprawca nie łoży, mimo wezwań, ostrzeżeń lub innych środków oddziaływania. Wtedy mamy dwie możliwości: po pierwsze, można złożyć wniosek wraz z wyrokiem i klauzulą wykonalności do pracodawcy dłużnika alimentacyjnego. I tu następuje potrącanie kwoty alimentów z wynagrodzenia osoby zobowiązanej bez udziału komornika lub wszcząć egzekucję komorniczą. Do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w sprawach alimentacyjnych uprawnieni są: uprawniona osoba pełnoletnia, przedstawiciel osoby małoletniej bądź pełnomocnik alimentowanego.
Tytułem wykonawczym w takim przypadku jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, a orzeczenie sądu jest wykonalne natychmiast, bez względu na to, czy zobowiązany wniósł apelację, czy nie. Wyrokowi zasądzającemu alimenty sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.
Jak już powyżej wspomniano, do wszczęcia komorniczej egzekucji alimentów niezbędne jest złożenie wniosku u komornika. Wierzyciel ma możliwość złożenia wniosku egzekucyjnego do komornika właściwego dla miejsca zamieszkania dłużnika lub miejsca zamieszkania wierzyciela. W takim wypadku, kierując wniosek o wszczęcie egzekucji w sprawie alimentów, nie ma obowiązku wskazywać sposobu egzekucji ani majątku dłużnika, z którego egzekucja ma być prowadzona, gdyż w przypadku alimentów uważa się, że wniosek dotyczy wszystkich dopuszczalnych sposobów egzekucji, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Wspomnieć także należy, iż w przypadku egzekucji alimentów wierzyciele zwolnieni są z ponoszenia kosztów. Koszty te w całości obciążają dłużnika.
W sytuacji, gdy egzekucja jest bezskuteczna istnieje możliwość skorzystania ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jednakże ku temu niezbędne jest spełnienie łączne trzech kryteriów wskazanych poniżej:
– musi zostać stwierdzona bezskuteczność egzekucji (co oznacza, iż w okresie ostatnich dwóch miesięcy przed złożeniem wniosku o świadczenia z funduszu alimentacyjnego komornik nie wyegzekwował pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych). Bezskuteczność egzekucji potwierdza prowadzący egzekucję komornik sądowy odpowiednim zaświadczeniem
– odpowiedni wiek: świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują co do zasady, osobie niepełnoletniej, a więc osobie, która nie ukończyła 18 roku życia i jest uprawniona do alimentów. Ze świadczeń mogą korzystać pełnoletnie osoby stanu wolnego, które pobierają naukę w szkole lub w szkole wyższej do ukończenia 25 roku życia, a w sytuacji orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo
– miesięczny dochód w przeliczeniu na członka rodziny nie może przekroczyć 725 zł.
Nadmienić także należy, iż świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże w kwocie nie wyższej niż 500 zł. Zarówno ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, jak i jego wypłata następują na wniosek osoby uprawnionej. W przypadku małoletniego dziecka, wniosek powinien złożyć przedstawiciel ustawowy. Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego należy złożyć w urzędzie gminy lub miasta, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej lub instytucji wskazanej przez gminę.
Trzeba także pamiętać o tym, iż zgodnie z art. 209 Kodeksu karnego, kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do lat 2. Celem wszczęcia postępowania karnego z art. 209 Kodeksu karnego, tj. przestępstwa nie alimentacji, koniecznym jest złożenie wniosku o ściganie. Takowy wniosek może złożyć pokrzywdzony (osoba na rzecz której alimenty zostały zasądzone) bądź też przedstawiciel ustawowy małoletniego pokrzywdzonego, organ pomocy społecznej lub organ udzielającego odpowiedniego świadczenia rodzinnego albo zaliczki alimentacyjnej. Natomiast w przypadku, gdy pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenie rodzinne albo zaliczkę alimentacyjną, ściganie odbywa się z urzędu.
W tym miejscu chciałabym także wskazać, iż w przypadku dłużnika odbywającego karę pozbawienia wolności, egzekucja alimentów także jest możliwa. Wtedy wierzyciel może złożyć tytuł wykonawczy bezpośrednio dyrektorowi zakładu karnego, który obowiązany jest wypłacać wierzycielowi należności za pracę dłużnika lub jego pieniądze znajdujące się w depozycie zakładu karnego. Ponadto egzekucyjne postępowanie alimentacyjne może być także wszczęte przeciwko osobie przebywającej poza granicami kraju.
