Zasiłek macierzyński i świadczenia rodzicielskie

W dniu 1 listopada 2015 roku wejdą w życie przepisy dotyczące nowych zasad ustalania wysokości zasiłków. Znajdują one swoje źródło w nowelizacji ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Przedmiotowe zmiany niosą ze sobą niezwykle istotne nowości w zakresie obliczania podstawy zasiłku chorobowego oraz macierzyńskiego.

Już na wstępie należy wskazać, iż nowelizacja ustawy nie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę i te mamy spokojnie mogą oczekiwać przyjścia na świat nowego członka rodziny. Zmiany tytułowe dotykają głównie kobiet prowadzących działalność gospodarczą, tak samo tych aktualnie będących w ciąży, jak i tych, które dopiero planują macierzyństwo, a także w sposób korzystny – osób bezrobotnych, studentek, rolników oraz osób zatrudnionych na podstawie umów cywilno-prawnych.

Na podstawie nowych przepisów wysokość zasiłku chorobowego i macierzyńskiego obliczana będzie na bazie składek zadeklarowanych za okres pełnych 12 miesięcy, dlatego też planując w przyszłości potomstwo, należałoby to uczynić ze znacznym wyprzedzeniem. Niewystarczającym będzie dla otrzymania wyższego świadczenia opłacanie podwyższonej składki przez czas trwania ciąży. Co więcej, w przypadku, gdy okres opłacania składek będzie krótszy niż 12 miesięcy, albo w sytuacji, gdy w tym czasie odprowadzane były niższe i wyższe składki, to wysokość zasiłku będzie obliczana na podstawie skomplikowanego równania (art. 48 a ww. ustawy). W przypadku kobiet zatrudnionych na podstawie umowy o pracę przez okres krótszy niż 12 miesięcy, zmiany nie wystąpią i taka mama otrzyma zasiłek macierzyński obliczony od wysokości wynagrodzenia za pracę, bez konieczności uzupełniania pozostałych miesięcy, brakujących do 12 miesięcy ubezpieczenia (np. w sytuacji, gdy pracowała część roku) o powyżej wskazaną podstawową kwotę przeciętnego wynagrodzenia. Omawiane zasady nie znajdą także zastosowania w stosunku do osoby, która jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę i równocześnie prowadzi działalność gospodarczą. W takim przypadku zasiłek macierzyński będzie wypłacany jedynie z tytułu umowy o pracę.

Nowelizacja ustawy zawiera także przepisy przejściowe, np. art. 22 ustawy z 15 maja 2015 r, który stanowi, iż w przypadku urodzenia dziecka przed 1 listopada 2015 r., obliczanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego będzie następowała według dotychczasowych zasad przez cały okres jego pobierania. Jednakże art. 48 i 48 a ustawy precyzuje, iż jeśli prawo do zasiłku osoby niebędącej pracownikiem (np. kobiety prowadzącej działalność gospodarczą) powstało przed wejściem ustawy w życie, a po wejściu przepisu nastąpi przerwa w pobieraniu zasiłku albo nastąpi zmiana rodzaju pobieranego zasiłku (z chorobowego na macierzyński, albo z chorobowego na świadczenie rehabilitacyjne), to podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo (jeżeli między okresami pobierania zasiłków, zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe). Oznacza to tyle, iż  w przypadku kobiety prowadzącej działalność gospodarczą, gdy wystąpiła konieczność przebywania na zwolnieniu lekarskim jeszcze przed wejściem w życie noweli, a urodzi ona dziecko po 1 listopada 2015 roku, to po porodzie nastąpi zmiana rodzaju pobieranego zasiłku, a wówczas wypłata zasiłku nastąpi na nowych zasadach.

Aktualnie, od 1 listopada 2015 roku, aż do wejścia w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. 1 stycznia 2016 r, w niekorzystnej sytuacji – poza ww. zmianą rodzaju zasiłku – znajdą się także kobiety prowadzące działalność gospodarczą krócej niż 2 lata i korzystające z preferencyjnej stawki ZUS (aktualnie około 500 zł miesięcznie ). Po urodzeniu przez nie dziecka, na podstawie wspomnianego wcześniej skomplikowanego równania, ich zasiłek wyniesie 297,18 zł. Po odprowadzeniu obowiązkowej składki zdrowotnej do ZUS-u, tj. 279,41 zł, przysługiwać jej będzie świadczenie w kwocie 17,77 zł.

Co bardzo ważne, pełna nowelizacja ww. ustawy, która zgodnie z rządowymi planami ma obowiązywać od 1 stycznia 2016 roku, wprowadza także zmiany w przedmiocie wystawiania w formie dokumentu elektronicznego zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, pobytu w szpitalu albo o konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, a ponadto zwiększa także krąg osób, którym przysługiwać będzie zasiłek. W sytuacji wejścia w życie pełnej nowelizacji zasiłek macierzyński przysługiwać będzie ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny w przypadku śmierci matki, porzucenia przez nią dziecka lub w sytuacji, gdy matka dziecka będzie posiadała orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Także od 1 stycznia 2016 roku wejdzie w życie ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, ogłoszona w Dzienniku Ustaw 21 sierpnia 2015 r. Obecnie prawo do zasiłku macierzyńskiego mają rodzice zatrudnieni na podstawie umowy o pracę,  przedsiębiorcy sami opłacający składki oraz osoby zatrudnione na umowę zlecenie w sytuacji, gdy odprowadzane są do ZUS składki na ubezpieczenie chorobowe. Nowelizacja tejże ustawy przyznaje prawo do świadczenia rodzicielskiego matce bezrobotnej, studentce, uczennicy, osobom zatrudnionym na podstawie umów – cywilnoprawnych oraz rolnikom. Będą oni mogli pobierać przez okres od 52 do 71 tygodni, w zależności od ilości urodzonych dzieci, świadczenie rodzicielskie w kwocie 1000 zł.

W art. 7 ww. ustawy znajduje się także zmiana art. 31 omawianej na wstępie ustawy zasiłkowej, gdzie postanowiono, iż  w przypadku, gdy miesięczna kwota zasiłku macierzyńskiego, pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, jest niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwotę zasiłku macierzyńskiego – pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych – podwyższa się do wysokości świadczenia rodzicielskiego, tj. 1000 zł. W takiej sytuacji i przy połączeniu dwóch ustaw, od 1 stycznia 2016 roku kobiety prowadzące działalność gospodarczą poniżej 2 lat, kobiety prowadzące działalność gospodarczą powyżej dwóch lat, lecz odprowadzające obowiązkową, a nie podwyższoną składkę zdrowotną do ZUS-u, osoby  bezrobotne, studentki, uczennice, rolnicy oraz osoby zatrudnione na podstawie umów cywilno – prawnych będą uprawnione do otrzymania w przypadku urodzenia dziecka zasiłku macierzyńskiego lub świadczenia rodzicielskiego w kwocie 1000 zł miesięcznie.

adwokat Aneta Bogucka – Fiołka, ul. Reymonta 11 Legionowo, tel. 668 812 134, e-mail: boguckafiolka@gmail.com