Wielu właścicielom nieruchomości sytuacja wydaje się być znana. Otóż często zdarza się tak, iż na prywatnej nieruchomości znajdują się słupy energetyczne, które nie zawsze znalazły się tam za zgodą naszą bądź naszych poprzedników prawnych. Pytanie postawione w tytule wydaje się być na tyle ważne, iż odpowiedź pozwoli nam na podjęcie kolejnych ewentualnych kroków związanych np. z ustanowieniem służebności przesyłu bądź dochodzeniem odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu, zwłaszcza iż w samej doktrynie znajdujemy w tym zakresie rozbieżne stanowiska.
17 lipca Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie w sprawie P 28/13, jednocześnie wskazał w nim na to, iż orzecznictwo odnośnie do możliwości zasiedzenia służebności przesyłu nie jest wcale ugruntowane. Mając na uwadze jedno z najświeższych orzeczeń Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2015 roku, wydane w sprawie sygn. akt IV CSK 468/14 (podobnie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2015 roku sygn..akt IV CSK 293/14), stwierdzić należy, iż Sąd opowiedział się za poglądem, iż przedsiębiorstwa państwowe mogły posiadać służebność gruntową przed 1 lutego 1989 r.
Stwierdził, że jeżeli przed dniem wejścia w życie nowelizacji kodeksu cywilnego, tj. ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku, przedsiębiorstwo państwowe korzystało bez tytułu prawnego z cudzej nieruchomości (niepaństwowej) w zakresie niezbędnym do obsługi i eksploatacji wybudowanych przez to przedsiębiorstwo urządzeń przesyłowych, to było posiadaczem służebności gruntowej podobnej do służebności przesyłu w rozumieniu art. 352§ 1 k.c.. Jeśli przed dniem 1 lutego 1989 roku zrealizowały się przesłanki pozwalające na stwierdzenie zasiedzenia tej służebności, zwłaszcza gdy upłynął okres posiadania, służebność tę nabywał Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe. Jeśli do tego nie doszło, a po dniu 1 lutego 1989 roku utrzymywał się na nieruchomości niepaństwowej opisany dotychczasowy stan faktyczny, po upływie stosownego czasu (30 lat w złej wierze) możliwe było nabycie przez zasiedzenie przez przedsiębiorstwo państwowe lub jego następcę prawnego służebności gruntowej podobnej do służebności przesyłu, a po 3 sierpnia 2008 roku służebności przesyłu. Sąd uznał nadto, w sposób wydaje się niekorzystny dla właścicieli nieruchomości, iż okres utrzymywania się ww. stanu faktycznego przed wejściem w życie art. 305(1) – 305(4) k.c. dolicza się do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia służebności przesyłu. Natomiast bieg terminu zasiedzenia służebności polegającej na korzystaniu z linii przesyłowej znajdującej się w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego, przebiegającej po działce, która wówczas stanowiła własność Skarbu Państwa, nie mógł się rozpocząć przed dniem 5 grudnia 1990 roku.
Wydaje się zatem, mając na względzie najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego, iż przedsiębiorstwo przesyłowe ma możliwość doliczenia okresu posiadania służebności gruntowej, a następnie służebności przesyłu swoich poprzedników prawnych, a także okresu posiadania jej przez Skarb Państwa, w konsekwencji czego jest możliwość zasiedzenia przez przedsiębiorstwo przesyłowe służebności przesyłu. Konieczne jest jednak do dokonania jednoznacznej odpowiedzi w każdej konkretnej sytuacji zweryfikowanie stanu faktycznego na nieruchomości z osobna – niezbędne jest ku temu zapoznanie się z niejednokrotnie historyczną dokumentacją nieruchomości oraz sprawdzenie terminów oraz następstwa prawnego przedsiębiorstwa przesyłowego. Tym bardziej, iż w orzecznictwie samego Sądu Najwyższego istnieją poglądy odmienne, wyłączające możliwość uznania przedsiębiorstwa państwowego za posiadacza służebności gruntowej wykonywanej na gruncie niepaństwowym, uznając je tylko za dzierżyciela (wyrok z dnia 9 grudnia 2009 r. sygn. akt IV CSK 291/09, postanowienie z 13 czerwca 2013 r., wydanym w sprawie IV CSK 672/12).
Nic zatem straconego, w zależności od tego, na jaki skład sędziowski trafimy, możemy spodziewać się odmiennych orzeczeń, gdyż nie ma jednego utartego i dominującego stanowiska w tym zakresie.
adwokat Aneta Bogucka-Fiołka
ul. Reymonta 11, 1 piętro, 05-120 Legionowo
tel. 668 812 134, e-mail: boguckafiolka.adwokat@gmail.com
